In het Duitse plaatsje Grafenwöhr, verscholen tussen de bossen van Noord-Beieren, valt voor de gemiddelde passant weinig te zien. Je rijdt het zo voorbij. Maar ten westen en ten zuiden van het dorp strekt zich een Amerikaanse militaire basis uit die het belangrijkste trainingsgebied van de VS in Europa vormt. Oekraïners leren er hoe ze moeten omgaan met de Amerikaanse M1 Abrams-tanks.
Brand in een koerierbedrijf in Londen dat gelinkt is aan Oekraïne. — © rr
Vorige maand arresteerde de Beierse politie twee mannen die ervan verdacht worden de basis te hebben bespioneerd met de bedoeling er later een aanslag te plegen. De verdachten, Dieter S. (39) en Alexander J. (37), hebben allebei de Duitse en de Russische nationaliteit. “Sinds oktober wisselde Dieter S. informatie uit met een persoon die banden heeft met een Russische geheime dienst”, maakte het Duitse federale parket bekend na de arrestaties. “Ze spraken over mogelijke sabotageacties om de militaire steun van Duitsland aan Oekraïne te ondermijnen.” Dieter S., die tussen 2014 en 2016 meestreed aan de zijde van pro-Russische separatistische milities in het Oost-Oekraïense Donetsk, besprak met zijn Russische contact aanslagen op militaire infrastructuur en industrieterreinen in Duitsland. Hij wilde die treffen met explosieven of via brandstichting. Vanaf maart kreeg hij voor zijn spionageactiviteiten de hulp van de andere verdachte.
De auto van de minister
De Duitse arrestaties waren geen alleenstaand geval. In maart pakte de Londense Metropolitan Police twee jonge Britten op die brand hadden gesticht bij koerierbedrijven in het oosten van Londen. De getroffen bedrijven zijn gelinkt aan Oekraïne.
Eén van de verdachten zou ook andere personen hebben gerekruteerd om steun te bieden aan een ‘buitenlandse inlichtingendienst’. In dat dossier werden nog drie anderen in staat van beschuldiging gesteld, zij het voor minder zware feiten. Het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken riep de Russische ambassadeur op het matje over de zaak. De (voorbereidingen van) sabotages komen boven op andere door Rusland gecoördineerde acties in het Westen, zoals desinformatiecampagnes, hackings en elektronische oorlogsvoering door de verstoring van gps-signalen. Het grote verschil is dat die incidenten, hoe ernstig en verstorend ze ook kunnen zijn, altijd ‘virtueel’ blijven. Met de brandstichtingen en de verkenning van doelwitten waagt het Kremlin zich ook aan fysieke acties.
De sabotages komen boven op andere door Rusland gecoördineerde acties in het Westen, zoals desinformatiecampagnes, hackings en elektronische oorlogsvoering door de verstoring van gps-signalen
Soms gaat het om betrekkelijk kleine feiten die vooral intimiderend kunnen zijn. Vorig jaar werden de autoruiten van de Estse minister van Binnenlandse Zaken kapotgeslagen. Ook die van een journalist in Estland moesten eraan geloven. Dat was het werk van een groep van “tien personen die handelden in opdracht van een Russische geheime dienst”, aldus de Estse inlichtingendienst Kapo. “Die organiseerde een hybride operatie tegen de veiligheid van Estland. Het doel was angst zaaien en spanning creëren in onze samenleving. De opgepakte personen verzamelden informatie om aanslagen voor te bereiden, en een deel daarvan werd ook uitgevoerd.”
De Tsjechische spoorwegen
Vorige week nog sprak de Navo zijn “diepe bezorgdheid” uit over de incidenten. “Ze maken deel uit van een intensivering van de activiteiten die Rusland uitvoert in het hele Euro-Atlantische gebied. Die vormen een bedreiging voor de veiligheid van de geallieerde landen.”De Belgische Staatsveiligheid bevestigt de toegenomen agressiviteit en stoutmoedigheid van Russische acties. Het is een recent fenomeen dat zich vooral dit jaar heeft ontvouwd, merkt de dienst, maar tot nu toe zijn er geen sabotageacties uitgevoerd in ons land. Ook de chef van de Duitse binnenlandse inlichtingendienst merkt de verandering. “Rusland lijkt zich nu comfortabel te voelen bij het uitvoeren van operaties op Europees grondgebied die tot veel schade kunnen leiden”, zei hij volgens de krant The Financial Times op een veiligheidsconferentie die in april plaatsvond. Ook Tsjechië kreeg te maken met aanvalspogingen tegen het signalisatiesysteem van zijn spoorwegennet.
Vorige maand arresteerde de Beierse politie twee mannen met de Duits-Russische nationaliteit. Ze worden ervan verdacht een militaire basis in Duitsland te hebben bespioneerd met de bedoeling er later een aanslag te plegen. — © Ronald Wittek/epa-efe
“Uiteraard richt Rusland zich op logistieke assen”, zegt Kacper Rekawek, onderzoeksleider ‘Huidige en opkomende dreigingen’ bij de denktank International Centre for Counter-Terrorism in Den Haag. “Alle infrastructuur waarlangs goederen passeren, is voor hen interessant. Ze willen de steun aan Oekraïne in gevaar brengen, en nu is het crunch time. De Oekraïners hebben bijvoorbeeld vanuit de VS nog niet alles gekregen wat hen is beloofd. Met de verkiezingen in Europa en de VS en de Navo-top in de zomer die er aan komen, menen ze dat dit het moment is om acties op te drijven.”Van sommige incidenten die in verband worden gebracht met Moskou is nog onduidelijk of dat terecht is. Het onderzoek naar een verdachte ontploffing in een granatendepot van de Britse wapengigant BAE loopt nog. Na een brand in een Berlijnse metaalfabriek en ontspoorde treinen met ijzererts in het noorden van Zweden werd ook naar Rusland gekeken, maar daar is sabotage intussen uitgesloten. Die (tijdelijke) schimmigheid over acties komt Rusland ook goed uit, omdat het bijdraagt aan het beeld van een vijand die ver durft te gaan.
Die schimmigheid over acties komt Rusland ook goed uit, omdat het bijdraagt aan het beeld van een vijand die ver durft te gaan
Sovjetmethodes
“Er wordt veel gepraat over hybride oorlogsvoering (met onder meer desinformatie en kleinschaliger fysieke acties, red.), alsof het een nieuw, afzonderlijk element is in de Russische strategie”, zegt Rekawek. “Maar het is riskant om dat te beschouwen als een apart gegeven. Men schakelt alle mogelijke middelen in bij wat ik ‘politieke oorlogsvoering’ noem. De inzet van ‘proxies’ voor sabotage- en terreurdaden in het buitenland was schering en inslag in de periode van de Sovjet-Unie. Het liet het regime toe om betrokkenheid bij bepaalde feiten te ontkennen. Die methode is helemaal terug. Nu doet men een beroep op individuen die in 2014 naar Oekraïne gingen om er mee te vechten met de Russen. Dat gebeurde in dezelfde periode als de jihadi’s die zich aansloten bij Islamitische Staat, waardoor dat onderbelicht is gebleven. De meeste mensen die met de Russen gingen meevechten, hadden een vrij vreemde ervaring omdat ze nooit echt bij de strijd betrokken raakten. Ze kwamen te laat, of ze werden niet ingezet omdat men wou vermijden dat ze zouden sneuvelen en zo slechte pr zouden opleveren. Maar in die periode zijn er wel bepaalde netwerken ontstaan tussen West-Europeanen en Russen. Die contacten zijn nadien in de koelkast geplaatst om nu weer ingeschakeld te worden.”
