Voormalig CIA-analist en klokkenluider John Kiriakou bevestigde op 23 maart 2024, in een interview met Fault Lines, dat WikiLeaks oprichter Julian Assange drie maanden eerder een schikkingsaanbod van de Verenigde Staten heeft afgeslagen. De Australische online-uitgever, die sinds 2019 in een uitleveringsproces verwikkeld is met de VS, zou in ruil voor zijn vrijheid hebben moeten bekennen dat de hem voorgeworpen aanklacht van spionage terecht was.
De bevestiging van Kiriakou volgde op berichten in de Wall Street Journal en Consortium News van 20 maart dit jaar, waarin gewag werd gemaakt van schikkingsonderhandelingen tussen de VS en de online-uitgever. Dit bericht werd vrijwel direct door een de Amerikaanse advocaat van Assange, Barry Polack, tegengesproken: “Aangezien het voor advocaten van de heer Assange ongepast is te reageren terwijl de zaak nog bij het Britse gerechtshof ligt, kan alleen gesteld worden dat wij geen indicatie gekregen hebben dat het Amerikaanse ministerie van Justitie de zaak wenst op te lossen en dat de Verenigde Staten met dezelfde vastbeslotenheid voortgaan om Assange op basis van alle 18 aanklachten uitgeleverd te krijgen en hem 175 jaar gevangenisstraf op te leggen.” Het ministerie zelf heeft niet op de berichten gereageerd.
Hoewel Assange al vijf jaar in vrijwel eenzame opsluiting in Londen verkeert (op 11 april 2024 begint hij aan zijn zesde jaar) en zijn (mentale) gezondheid slecht is, verwierp Assange het voorstel. “Hij zei niet alleen ‘Nee’, maar ‘Nee, nooit’ (‘Hell, no!’)”, aldus Kiriakou. Assange weigert verantwoordelijk gehouden te kunnen worden voor eventuele toekomstige vervolgingen van journalisten. De schuldverklaring zou impliceren dat het bedrijven van journalistiek voortaan per definitie aangemerkt kan worden als spionage. De desastreuze precedentwerking die van deze schikking uit zou gaan, zou betekenen dat iedere verslaggever die oorlogsmisdaden en andere misdrijven van de Amerikaanse overheid aan het licht wil brengen, waar hij zich ook ter wereld bevindt, eveneens op basis van de Espionage Act vervolgd zou kunnen worden.
De spionageaanklacht van de Verenigde Staten stoelt op de gedachte dat artikelen die overheid kritische en -gevoelige informatie onthullen, gelezen kunnen worden door terroristen. Journalistiek wordt daarmee geclassificeerd als het doorgeven van geheime informatie aan vijandelijke machten. Voor spionageactiviteiten geldt in de Verenigde Staten de doodstraf, althans, tijdens oorlogstijd. De vraag is in hoeverre het conflict in Oekraïne (waaraan de Verenigde Staten continu geld, wapens en/of mankrachten leveren), of de oorlog in Afghanistan of Irak (met terugwerkende kracht) bij de berechtiging van Assange als de doodstraf-legaliserende oorlogssituatie zal worden opgevat.
Inmiddels is er een tweede schikkingsvoorstel gedaan, de ‘plea deal’ waarover de Wall Street Journal en Consortium News berichtten. Assange wordt nu gevraagd schuld te bekennen aan het verkeerd behandelen (‘mishandling’) van geheime informatie. Dit geldt als een veel minder zwaar misdrijf dan spionage, maar valt wel in dezelfde juridische categorie. De maximale straf die hiervoor gegeven kan worden is vijf jaar, precies de tijd die Assange inmiddels al in de Londense Belmarsh gevangenis heeft uitgezeten. Net als in het eerdere voorstel zou Assange, in ruil voor zijn bekentenis, het Verenigd Koninkrijk moeten verlaten en zich als een vrij man in zijn geboorteland Australië mogen vestigen, aldus Kiriakou. Assange en zijn advocatenteam hebben gezegd het voorstel in overweging te nemen.
Julian Assange is de enige journalist, een buitenlander bovendien, bij wie de Espionage Act daadwerkelijk tot een strafproces heeft geleid. Tot nog toe heeft de First Amendment van de Amerikaanse The Bill of Rights de persvrijheid gegarandeerd en journalisten beschermd. De pogingen hem als spion te bestempelen zijn uitzonderlijk te noemen. Assange is geen Amerikaanse staatsburger, heeft nooit in of voor de Verenigde Staten gewerkt, noch ooit een geheimhoudingsverklaring of andere overeenkomst met de Verenigde Staten ondertekend. Hij publiceerde documenten die hem door met name klokkenluiders werden toegestuurd. Dit geldt in de journalistiek als een normale ‘behandeling van informatie’.
De uitleveringszaak gaat om de in 2010 door Chelsea (toen nog Bradley) Manning gelekte documenten en video’s, waaronder de Afghan War Diary, Iraq War Logs en video Collateral Murder. Andere mediakanalen, zoals de New York Times, zijn voor het publiceren van dezelfde informatie niet vervolgd. Cryptome.org publiceerde de informatie zelfs zonder persoonsnamen geredigeerd te hebben. Ook dat medium is nooit aangeklaagd. Obama verleende Manning in 2016 gratie. In 2019 werd ze opnieuw gearresteerd omdat ze weigerde tegen Assange te getuigen. De rechter sprak haar in 2020 weer vrij. De Verenigde Staten lijken het specifiek op Assange en diens denkbeelden gemunt te hebben en lijkt het dus om een politiek proces te gaan.
Opvallend is dat zes dagen na het verschijnen van het artikel in de Wall Street Journal, het Britse gerechtshof aankondigde direct de volgende dag uitspraak te doen met betrekking hoger beroep verzoek van Assange. De uitspraak bleek een voorlopige: Assange mag in hoger beroep gaan op drie van de negen aangedragen gronden, mits de Verenigde Staten vóór 17 april geen acceptabele garanties kunnen geven die de drie gronden zouden opheffen. Terwijl Assange de schikking overweegt, bereiden beide partijen zich voor op de volgende zitting, gepland voor 20 mei 2024.