De overheid is bang. Doodsbang. Niet voor criminaliteit, niet voor falend beleid, maar voor… complottheorieën. Alsof een paar boze burgers op sociale media het fundament van de staat kunnen laten instorten. Wat zegt dat over de kracht van diezelfde staat? Heel simpel: complottheorieën vormen alleen een bedreiging als je als overheid zelf wankele narratieven te verdedigen hebt.
Toeslagenschandaal als ‘complot’
Neem het interne document van de politie, zogenaamd een “handreiking” voor agenten die te maken krijgen met radicalisering uit complotdenken. Wat staat er doodleuk in genoemd? Niet alleen Covid-19, maar ook het toeslagenschandaal. Juist ja: het allergrootste politieke en bestuurlijke schandaal van de afgelopen decennia, dat duizenden gezinnen kapot maakte.
Pieter Omtzigt was er als de kippen bij om dit op X te delen. Zijn reactie was glashelder: het toeslagenschandaal was en ís bittere realiteit, geen complot. En toch meende de politie het rijtje te moeten opnemen. Onder druk van de kritiek belooft men nu het document aan te passen. Wat er wordt aangepast, dat weet niemand. Handig, die vaagheid.
Het trucje van de macht: vaag houden
Want dát is precies de methode. Nooit concreet worden. Nooit inhoudelijk in discussie. “Complotdenken” moet een containerbegrip blijven. Vaag genoeg om alles wat onwelgevallig is buiten de discussie te plaatsen. Geen details, geen feiten alleen een stempel: complottheorie.
Het gevolg? Psyops, misinformatie en propaganda door de overheid zelf worden onaantastbaar. Wie vragen stelt, wordt weggeschreven als wappie. Als de waarheid zo sterk zou zijn, zouden die verhalen toch gemakkelijk weerlegd kunnen worden? Maar nee, men kiest voor uitsluiting in plaats van argumentatie.
Het Overton Window: grenzen van het debat
En hier komen we bij het Overton Window. Dat venster bepaalt welke ideeën op een bepaald moment ‘zegbaar’ zijn. Alles wat daarbuiten valt, wordt bestempeld als radicaal of complot. Door een onderwerp dat de overheid niet uitkomt simpelweg als “complottheorie” weg te zetten, wordt het automatisch buiten het venster geplaatst; onbespreekbaar, taboe, verboden terrein.
Maar wie het Overton Window beheerst, beheerst het publieke debat. Je hoeft geen argumenten meer te leveren; je schuift simpelweg de grens op. Van corona tot klimaat, van migratie tot het toeslagenschandaal: telkens weer zien we hoe machthebbers het venster manipuleren om kritiek buitenspel te zetten.
De preferente werkelijkheid
Het probleem is dat die zogenaamde preferente werkelijkheid, de officiële versie van de werkelijkheid, vaak pure propaganda blijkt te zijn. De msm en de overheid hebben zich er de afgelopen jaren schuldig aan gemaakt: van de coronacijfers tot de stikstofmodellen, van klimaathysterie tot immigratieproblematiek. Hoe vaak bleek achteraf dat burgers met hun “complottheorieën” dichter bij de waarheid zaten dan de regeringscommunicatie zelf?
En dat is precies waarom de macht zo nerveus wordt. Want wie controle heeft over het Overton Window, controleert niet alleen de feiten, maar ook de grenzen van wat überhaupt gezegd mág worden.
Complottheorieën zijn niet gevaarlijk omdat burgers verzinsels zouden geloven. Ze zijn gevaarlijk omdat ze de façade van de macht doorprikken. Het Overton Window is het favoriete wapen van die macht: schuif het venster, sluit de discussie en verklaar alles buiten de lijntjes tot waanzin.
De overheid is niet bang voor de leugen. Ze is bang voor de waarheid. Een oude volkswijsheid gaat ook hierop: al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel.
.
