Open brief aan dr Esther van Fenema, psychiater,
columnist en politicus.
Beste Esther,
We lezen jouw artikel in ‘Wie over vrede spreekt
heeft moed’, 2024. Onze gevoelens en gedachten zijn vrij, ons gedrag maakt ons
vrij’. Jij zegt : “Een samenleving die is vormgegeven aan de hand van het
liberale verhaal, dat ons ongekende vrijheid heeft geschonken, maar is
verworden tot een morele en spirituele leegte, waarin consumentisme de waarde
van ons leven bepaalt. Je bent wat je hebt. Een verhaal dat geen toekomst heeft
omdat het verwoestend blijkt voor mens en natuur. We lijden aan eenzaamheid, onzekerheid,
somberheid, vertwijfeling en angst…”, pagina 98. Jij vindt consumentisme en het
liberale verhaal blijkbaar verderfelijk want het zou ‘de waarde van ons leven
bepalen’. De ongekende vrijheid die het liberale verhaal ons geschonken heeft
leidt tot verderf geleid voor mens en natuur. Die gedachte wordt ons vaak
voorgehouden: “consumeren is slecht! Liberalisme leidt tot verderf!” Is dit
correct?
Consumentisme is slecht!
Ik heb dat ook lang gedacht maar ik meen nu dat het
anders zit: voortschrijdend inzicht. Heb jij in je praktijk mensen die zeggen:
“ik voel een morele en spirituele leegte vanwege het consumeren.” Ik betwijfel
het. Ik ken nogal wat welvarende mensen die fors consumeren, maar niemand voelt
daarover een morele en spirituele leegte. Niemand is er ongelukkig over.
Integendeel, iedereen is dolblij met de nieuwe SUV, nieuwe kleren, een nieuwe
mobile of zelfs het tweede huis. Ik meen dat het soms wat over de top gaat.
Maar waar haal ik de moraliteit vandaan dat het inherent slecht is, afgezien
van milieu-effecten waarover deskundigen het oneens zijn. Ben ik een beter mens
omdat ik niet zoveel consumeer? Ben ik een beter mens omdat ik genoegen neem
met een bescheiden auto en al helemaal niet een tweede huis wil? Zie jij mensen
die menen dat de ongekende vrijheid die we hier kennen tot morele en spirituele
leegte lijdt. Dat lijkt me niet. Er zijn nogal wat mensen die onze kant op
komen die graag willen genieten van onze vrijheid. Ze hebben daar hun leven
voor over. Ze begrijpen dat ons liberale systeem tot ongekende vrijheid leidt
en tot consumeren. Dat willen zij ook! Ze komen uit gebieden waar die vrijheid
niet is en tot morele en spirituele leegte leidt. Liberalisme, de vrijheid die
wij kennen en consumeren leiden juist niet tot morele en spirituele leegte. Het
is totaal onjuist dit te denken. Integendeel, maar er zijn andere reden die
daar wel toe leiden.
Waarom is men ongelukkig?
Waarom zijn mensen ongelukkig? Het draait dan vooral
om de vraag of het individu voldoende mogelijkheden ziet om zijn of haar
talenten te kunnen benutten. Hier wringt de schoen. De mogelijkheden zijn legio
maar de benauwende kaders zijn idem dito. Onze samenleving is complex. We
worden gebombardeerd met de boodschap dat we slecht met de natuur omgaan.
“Beter geen kinderen krijgen!” We worden gebombardeerd met de boodschap dat we
cultureel slecht zijn want we zijn witte koloniale onderdrukkers. We worden gebombardeerd
met beelden van oorlog. “Beter geen kinderen krijgen in deze rotwereld!” We
zien de heftige problemen die de massa-immigratie opleveren. Onze samenleving
tribaliseert. We worden gebombardeerd met informatie over de ellendige
problemen in Sudan om een dwarsstraat te noemen waar we niets mee kunnen. We
zien een overheid die steeds verder ons leven binnendringt, zie onder andere de
Covid periode. De overheid die werkelijk niets goed lijkt te kunnen doen:
Toeslagenaffaire, Groningen, woningbouw, onderwijs omlaag, zorg omlaag etcetera
etcetera. We zien een democratie die niet goed draait met parlementariërs die
niet samenwerken voor het land, maar enkel willen scoren voor hun partij,
bekvechten. Onze arbeidsmarkt wordt
beheerst door identity politics: “jij hebt wel de juiste papieren voor de baan,
maar we gaan voor inclusie en nemen dus niet jou aan, maar een donkergekleurde
medemens. Jammer, de volgende keer beter.” En dan natuurlijk woke: “heb ik wel
de correcte mening, wijk ik af van wat gangbaar is.” Onze jeugd groeit op in
een verstikkende omgeving waarin het superlastig is een richting en een
toekomst te vinden. Zelfmoord neemt toe. Maar ook ouderen geven er de brui aan,
afhaken, emigratie neemt toe. Het is een brei van issues die ons naar de keel
grijpt. “Heb ik nog toekomst?” De reden voor somberheid, onzekerheid en
vertwijfeling is dat mensen geen of te weinig toekomst zien. Als je dat
helemaal niet ziet, dan pleeg je zelfmoord.
Quick fix niet mogelijk
Wat is de oplossing? Een quick fix is er niet
helaas. De oplossing is onder andere dat we de verstikkende overheid van onze
nek halen die onze vrijheid belemmert. Mark Rutte heeft de overheid ruim baan
gegeven: overheidsuitgaven zijn enorm toegenomen. Het aantal ambtenaren is
gigantisch toegenomen. Het mes erin voor meer vrijheid voor het individu. De
overheid is inefficient. Hoe komt dat? Dat komt omdat een ander minder
efficient omgaat met andermans geld dan dat je het zelf zou doen. Belastinggeld
wordt inefficient besteed. De markt is wel efficient, zonder aanzien des
persoons. Het mes erin voor zo min mogelijk overheid en meer marktwerking. De
overheid trekt steeds meer macht naar zich toe. Nederland kan geen liberaal
land genoemd worden. Het zweeft tussen socialisme en liberalisme in.
Optimaal benutten van talenten
Het gaat erom dat het individu een toekomst ziet,
met voldoende kansen en mogelijkheden om talenten te laten floreren. Dat kan
onvoldoende met een grote overheid. Socialisme is slecht, want in dit systeem
wordt de vrijheid ingedamd en de vruchten van inspanning worden verdeeld.
Socialisme heeft nergens gewerkt en niemand is in een dergelijk systeem
gelukkig. We morten ons liberale systeem houden en hoog houden.
Consumeren leidt niet tot spirituele en morele
leegte. Het geluk van het individu zit in het zo optimaal mogelijk kunnen
benutten van talenten. Daar dient de focus te liggen en daar wringt thans de
schoen. Benieuwd naar je reactie.
Vriendelijke groet
Frits
Van dr. Esther van Fenema heb ik geen reactie gekregen.
Zij is wellicht druk met haar psychiatrie praktijk, waarin zij naar schatting
384.000 euro bij een uurtarief van 200 euro. Dat is ruim acht keer modaal. Het
is haar graag gegund. Ze werkt er hard voor en zij kan in onze liberale
samenleving haar talenten optimaal benutten en te gelde maken. Zij verdient dat
dankzij onze liberale maatschappij met ongekende vrijheden. Dankzij haar riante
inkomen kan zij volop consumeren. Het zal haar niet tot morele en spirituele
leegte leiden.
Frits Bosch, econoom en socioloog, auteur van Links Verdriet.
.
