Hoe propaganda werkt op het menselijke breinWie herinnert zich nog de beelden van Alan Kurdi, het napalmmeisje of het kind met de gier? Iconische foto’s van lijdende of gestorven kinderen — authentiek, ja — maar ook ijzersterke voorbeelden van hoe beeldtaal wordt ingezet om emoties op te wekken en publieke opinie te sturen.
Het aangespoelde kind: Alan Kurdi (2015)
De iconische foto van Alan Kurdi, een driejarige Syrische jongen die in september 2015 aanspoelde op een strand in Turkije na een mislukte vluchtpoging over zee. Deze foto, gemaakt door de Turkse fotograaf Nilüfer Demir, ging wereldwijd viraal en werd een symbool van de vluchtelingencrisis. Hoewel de foto zelf authentiek is, leidde deze tot discussies over de context en het gebruik ervan.
De foto werd door media, ngo’s en politieke groeperingen gebruikt om aandacht te vragen voor de vluchtelingencrisis en om beleidsveranderingen te bepleiten, zoals ruimere opvang van vluchtelingen in Europa. Dat de vader naar verluidt wilde doorreizen naar Europa voor een gebitsbehandeling, werd nauwelijks besproken. Het doel was duidelijk: via emotie sturen op een politiek besluit.
Het ‘Napalmmeisje’ (1972)
Een ander iconisch voorbeeld is de foto van Kim Phuc. Deze foto, bekend als het ‘Napalmmeisje’ werd genomen tijdens de Vietnamoorlog in 1972 door fotograaf Nick Ut. De foto toont een naakt meisje dat schreeuwend wegrent na een napalmaanval. Deze foto werd wereldwijd gebruikt om de verschrikkingen van de oorlog te illustreren
De foto werd door tegenstanders van de Vietnamoorlog, vooral in het Westen, gebruikt om de Amerikaanse betrokkenheid te veroordelen. Terwijl Noord-Vietnam de foto gebruikte om de oorlog als een rechtvaardige strijd tegen imperialisme te framen.
Hoewel ook deze foto authentiek was, werd deze vaak uit context gehaald. De volledige foto – die zelden werd vertoont – toont een andere fotograaf die naast Kim Phuc loopt, wat de mogelijke rol van media verduidelijkt. Door de foto bij te snijden, werd immers de nadruk gelegd op het slachtoffer en niet op de bredere context, wat de emotionele impact versterkte en daarmee ook de discussie over de oorlog.
De gier en het kind (1993)
In 1993 maakte fotograaf Kevin Carter deze Pulitzer Prize winnende foto in Soedan van een uitgehongerd kind dat op de grond ligt, met een gier op de achtergrond. Kevin Carter pleegde later zelfmoord, mede door de publieke kritiek.
De beschuldiging: hij vond het beeld belangrijker dan het kind. Carter zou de gier namelijk dichter bij het kind hebben gelokt en zodoende de scène geregisseerd.
Ook deze foto illustreert hoe krachtige beelden als propaganda kunnen worden ingezet. In deze, aandacht vragen voor de hongersnood in Soedan en om internationale hulp te mobiliseren.
32 jaar later…Vandaag vecht Soedan opnieuw een bloedige oorlog uit. Sinds april 2023 strijden rivaliserende militaire groeperingen – waaronder de RSF, de voormalige Janjaweed – om de macht. De Russische Wagnergroep levert wapens aan de RSF.
Christenen worden vervolgd. Hulporganisaties worden actief tegengewerkt bij hun pogingen voedsel en medicijnen te leveren.
Maar dit keer geen Pulitzer. Geen campagne. Geen wereldwijde verontwaardiging.
Gaza en vermeende hongersnoodfoto’s
Voorbeelden van mogelijke propaganda in wat er speelt in Gaza zijn ondermeer een video, AI geconstrueerd beeld bij journalistiek artikel, een foto van Mohammed Al-Matouq en een foto die in werkelijkheid uit Marokko kwam en uit 2019 dateerde. Ook is Save the Children’ inmiddels op de vingers getikt door de reclame code commissie vanwege gebruik onjuiste claims tijdens haar campagne.
Dit soort incidenten toont de propaganda, waarbij beelden bewust verkeerd worden voorgesteld om sympathie of verontwaardiging op te wekken. En laat duidelijk zijn, geen enkel weldenkend mens wil deze beelden zien.
Maar ook zonder onafhankelijke verificatie – dergelijke beschuldigingen speculatief – nemen bestuurders nu de beslissing tot extra sancties. Sancties zoals een inreis verbod om twee Israëlische minsters. Want, ze worden gezien als extremistisch.
Mijn vraag is aan deze bestuurders, kunnen deze Israëlisch die worden betiteld als extremistisch naar de rechter. Dit in navolging van de drie predikers (Hammuda, Zoud, Hijab) op de Ramadan Expo, die na een rechterlijke beslissing toch mochten spreken?
Slachtoffer van Hamas
Het is duidelijk, zowel de inwoners van Gaza als een groot deel van deze bestuurders is slachtoffer van Hamas. Waar – via Sigrid Kaag – in het verleden UNRWA geld ontving voor ‘onschuldige Gazanen’, geld dat werd gebruikt voor terrorisme. Zullen deze ‘onschuldige Gazanen’, bij onveranderde omstandigheden weer dienen als menselijk schild voor terroristen. Terroristen die tijd zullen krijgen zich te verzamelen en de herbewapenen.
En komt er een herhaling van de gebeurtenissen na 2005. In 2005 kregen de Palestijnen het volledige beheer over dit gebied. Maar in plaats er wat zinvols mee te doen heeft de PLO zich laten sponsoren en is het nadat de PLO in 2006 de verkiezingen verloor van HAMAS gemaakt tot lanceerplatform tegen Israel.
Conclusie
Kritiek op Israël moet kunnen. Maar niet via framing, leugens of opgeklopte sentimenten. We moeten onderscheid maken tussen jodendom, zionisme en de staat Israël. Wie die drie verwart, belandt in modderig ideologisch moeras.
Dat is niet alleen onjuist, het is ook gevaarlijk. Zeker zolang we te maken hebben met leiders die de emotie belangrijker vinden dan de ratio,. En zich laten leiden door propaganda en emotionele chantage. Want het onderdrukt het debat over macht, morele grenzen en geopolitiek.
Israel verdient steun als soevereine natie. Niet als onvoorwaardelijke bondgenoot, Wel in zijn strijd tegen aanvallen van Hamas, Palestijnse Islamitische Jihad (PIJ), Hezbollah, AlQaida, Islamitische Staat (ISIS / ISIL / Daesh) de Houthi’s (Ansar Allah) of welk andere terreurorganisatie ook.
Israel heeft net als ieder ander het recht zich te verdedigen tegen geweld en terrorisme. Mijn steun is dus niet automatisch, maar principieel. Wie zich verzet tegen imperialisme, tegen globalistisch gezag zonder mandaat, zou zich ook principieel moeten verzetten tegen deze vormen van religieus geïnspireerd totalitarisme. Niet omdat Israël perfect is, maar omdat de andere kant doelbewust inzet op terreur.
Kies niet voor meelopen, maar voor moed. Niet voor framing, maar voor feiten. Niet voor overgave, maar voor waarheid.
Erwin Versteeg is een Nederlandse politicus en ondernemer uit Enschede. Hij gaat met BVNL Enschede meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen van 2026.
.
