Voor jongeren is groepsdruk extra sterk. “Ze willen erbij horen. Peers zijn voor jongeren van levensbelang. Zij conformeren zich gemakkelijker aan het heersende narratief, omdat afwijken grote sociale gevolgen kan hebben.” Veel jongeren willen bijdragen aan een betere wereld, zegt Van Heugten. “Maar als dat streven voortkomt uit angst en schuld, is het een wankele basis.” Ze noemt het ‘een gekaapte zielenmissie’, als jouw missie hier op aarde wordt bepaald door een opgedrongen narratief.
Waar ligt de grens tussen voorlichting en manipulatie? “Voorlichting laat ruimte voor interpretatie. Manipulatie stuurt gedrag, zonder ruimte voor reflectie of eigen interpretatie. Dat is precies wat we zien in klimaatcampagnes: sterke beelden, weinig nuance, een duidelijke boodschap wat jij moet doen.” Een voorbeeld: “Schoolboeken waarin staat dat klimaatverandering de grootste bedreiging voor jouw toekomst is. Dat is framing, geen neutrale voorlichting.”
Ze ziet binnen haar vakgebied hoe lastig het is kritisch te blijven. “Tijdens corona lag de nadruk vooral op: hoe krijgen we mensen mee met het beleid? De vraag of dat beleid proportioneel was, werd amper gesteld.” Iets vergelijkbaars ziet ze nu bij het klimaat. “Zodra je vragen stelt, word je als complotdenker weggezet. Alles wordt gebracht alsof er consensus is, terwijl wetenschap juist gaat over twijfelen, vragen en onderzoeken.”
Hoe kunnen mensen zich wapenen tegen klimaatindoctrinatie? “Door contact te maken met hun hart. Niet alles geloven wat je hoort. Gedachten vormen software die je kunt herschrijven.” Ze benadrukt het belang van zelfreflectie. “We leven in een maatschappij die draait op overtuigingen, maar die zijn niet absoluut. We kunnen leren afstand nemen van onze gedachten, van wat we denken dat waar is.”
Kader: Klimaatsuïcide
In 2018 pleegde de Amerikaanse advocaat en milieuactivist David Buckel zelfmoord door zichzelf in brand te steken in een park in New York. In zijn afscheidsbrief schreef hij dat zijn dood een metafoor was voor wat we de planeet aandoen: “Mijn vroegtijdige dood door fossiele brandstoffen weerspiegelt wat we onszelf aandoen.” Ook klimaatactivist Wynn Bruce overleed in 2022 nadat hij zichzelf op Earth Day in brand stak voor het Amerikaanse Hooggerechtshof. Vrienden meldden dat hij hiermee aandacht wilde vragen voor de klimaatcrisis.
Op de website van 113 Zelfmoordpreventie wordt expliciet aandacht besteed aan klimaatzorgen als risicofactor voor zelfdoding. “Vermoed je dat je een klimaatdepressie hebt, bijvoorbeeld omdat je suïcidale gedachten hebt door je klimaatstress? Zorg goed voor jezelf en blijf niet in je eentje rondlopen met je problemen.” Maryke Geerdink, klinisch psycholoog bij 113, bevestigt dat klimaatzorgen voorkomen in gesprekken met jongeren en jongvolwassenen. “Het komt vaak voor in combinatie met andere thema’s, zoals prestatiedruk. Het is niet zo dat klimaat de enige reden is, maar het draagt bij aan een groter gevoel van onmacht.” Ze wijst erop dat suïcidaliteit zelden één enkele oorzaak heeft. “Er kunnen allerlei factoren meespelen: biologische, genetische en sociale invloeden. Als die samenkomen, kunnen mensen psychische klachten ontwikkelen.”
Therapeuten en onderzoekers signaleren steeds vaker specifieke klachten die voortkomen uit de angst voor ecologische rampspoed. Deze termen zijn niet altijd officieel erkend in handboeken zoals de DSM, maar vinden wel steeds meer weerklank in therapieruimtes en wetenschappelijke literatuur. Enkele voorbeelden:
Eco-anxiety: Een chronische angst voor ecologische ondergang, gekenmerkt door gevoelens van verdriet, boosheid, hulpeloosheid en schaamte over de eigen ecologische voetafdruk.
Klimaatdepressie: Lijkt op een klassieke depressie, maar is geworteld in existentiële zorgen over het klimaat en het gevoel dat de wereld onherroepelijk verslechtert. Gaat vaak gepaard met machteloosheid, vermijding en verlies van toekomstperspectief.
Ecorexia: Een relatief nieuwe term, die verwijst naar dwangmatige en rigide gedragingen rondom duurzaamheid. Mensen isoleren zich sociaal of economisch, stoppen met vliegen, willen geen kinderen, of leggen zichzelf extreme leefregels op om ‘klimaatneutraal’ te leven. Dit kan leiden tot sociale spanningen of uitputting.
Solastalgia: Heimwee naar een ‘verloren wereld’. Het verdriet of de onrust die mensen ervaren wanneer hun vertrouwde leefomgeving ecologisch verslechtert, bijvoorbeeld door ontbossing, droogte of vervuiling.
Climate grief / ecologische rouw: Een vorm van rouw om het verlies van natuur, dieren, ecosystemen of een intacte planeet. Deze gevoelens zijn vergelijkbaar met rouw na het verlies van een geliefde en kunnen leiden tot somberheid en hopeloosheid.
Hoewel ‘klimaatpsycholoog’ nog geen officiële of beschermde titel is, begint het vakgebied wel voet aan de grond te krijgen. In de Verenigde Staten is de Climate Psychiatry Alliance opgericht: een netwerk van psychiaters en therapeuten die zich inzetten voor bewustwording, therapieontwikkeling en scholing rond klimaatgerelateerde mentale klachten. De Vrije Universiteit startte vorig jaar met een mastertrack Planetaire Gezondheid, waarin geestelijk verzorgers leren omgaan met existentiële vragen rond klimaatverandering.
Source: https://clintel.nl/angstpropaganda-over-klimaat-leidt-bij-veel-jongeren-tot-klimaatdepressie/
.